Tytulatura

Flo.

Notka wiedzowa. Jak wiadomo, hierarchia społeczna to podstawa funkcjonowania japońskiego systemu. Jednym ze sposobów oddania tych relacji jest specyficzny zestaw tytułów, które stosuje się na codzień.

San - najpopularniejszy tytuł, podobny do naszego "Pan/Pani". Kiedy dwóch samurajów spotyka się, zwracają się do siebie np.: "Fukurou Dejima-san". Tytuł san stosowany jest również na przykład do określenia osoby przez jej miejsce pracy (np.: nikuya oznacza sklep mięsny, nikuya-san to rzeźnik).

San może być również dołożone do nazwy zwierzęcia lub przedmiotu. Domowy króliczek może być nazywany usagi-san, ryba podana na obiad może być określona jako sakana-san. Oba te użycia uznane zostaną za dziecinne (tak jak np.: nasze Pan Królik) i unika się ich w formalnej rozmowie.


Chan - to sufiks zdrabniający, wyraża zależność osoby, o której mowa. Użycie przyrostka -chan w stosunku do osoby o wyższym statusie będzie uznane za niezwykle niegrzeczne i protekcjonalne. Tego tytułu używa się w stosunku do niemowląt, dzieci i nastoletnich dziewcząt. Czasem również do milutkich zwierzątek, kochanków, bliskich przyjaciół (najczęściej z dzieciństwa) i ogólnie - młodych kobiet.

Niektóre kobiety przyjmują dziecinną pozę i mówią o sobie w trzeciej osobie używając sufiksu -chan. Na przykład - kobieta o imieniu Kanako może powiedzieć: Kanako-chan była dziś na spacerze! Kawaii!  Przy okazji, końcówka -ko (bardzo popularna w żeńskich imionach) może być opuszczona - powstanie wówczas pieszczotliwa forma Kana-chan.

Kun - sufiks używany przy niewielkich różnicach statusu - głównie przez tych postawionych wyżej w stosunku do osób zależnych, najczęściej używany w stosunku do chłopców lub młodych mężczyzn. Używany również przez kobiety, kiedy odnoszą się do swoich męskich krewnych lub dobrych znajomych. Niekiedy (szczególnie w sytuacjach oficjalnych) kun używa się w stosunku do kobiet - na przykład w interesach lub w szkole.

Sama - to wersja sufiksu -san zawierająca o wiele więcej szacunku. Używa się jej w stosunku do osób wyżej w hierarchii, zwierzchników, osób podziwianych. Użyte w stosunku do samego siebie oznacza ekstremalną arogancję (lub ironiczny stosunek do samego siebie). Tradycyjnie tej formy używa się w adresowaniu listów oraz w tradycyjnych przeprosinach, podziękowaniach i wyrazach emocji.

Senpai i kohai - używany w stosunku do starszych i bardziej doświadczonych kolegów w szkole, dojo, organizacji. Wyższy rangą samuraj będzie senpai, mistrz w dojo - już nie. Kohai to tytuł "w drugą stronę" - używany w stosunku do młodszych, mniej doświadczonych kolegów.

Sensei - używany w stosunku do nauczycieli, lekarzy, polityków, prawników i innych przedstawicieli władz. Używa się go również przy rozmowie z osobami związanymi ze sztuką - pisarzami, malarzami, poetami - a także nauczycielami sztuk walki.

Shi - używany w formalnych zwrotach pisemnych i w bardzo oficjalnych sytuacjach, kiedy mówiący odnosi się do osoby, której nie zna osobiście (najczęściej znanej mu z tekstów lub opowieści).

Dono - szlachetny pan, lord, jaśnie pan - jeden z najwyższych tytułów, używany w stosunku do osób znacznie wyżej postawionych niż osoba mówiąca.


Inne tytuły w skrócie:

yogisha - podejrzany
yukeisha - skazany
ue - czcigodny (stosowane do rodziców - chichi-ue i haha-ue - ojciec i matka)
heika - majestat - jak Tenno Heika - Jego Cesarski Majestat,
denka - królewska osoba - np. Suweden Okoku, Vikutoria Denka - Wiktoria, królowa Szwecji
hidenka - książe
kakka - ekscelencja - ambasadorzy etc.
renshi - instruktor,
shihan - mistrz sztuk walki,
soke - wielki mistrz, głowa klanu,
kensei - mistrz miecza
oyakata - nauczyciel, mistrz sumo
ozeki - mistrz sumo,
yokozuna - wielki mistrz sumo,
hoshi - mnich buddyjski,


oto-san - ojciec
oji-san - wujek (lub: mężczyzna w średnim wieku)
ojii-san - dziadek (lub: starszy pan)
okaa-san - matka,
oba-san - ciotka,
obaa-san - babka,
onii-san - starszy brat,
onee-san - starsza siostra,

kiedy np, młodsze rodzeństwo zwraca się do starszego brata może pominąć 'honorowe' "o" i powiedzieć np.: po prostu nii-chan.

Nii-chan - młodszy brat do starszego,
Kaa-san - mąż do żony,
Baa-san - wnuk do babci,